Đình Nhật Tảo (Bắc Từ Liêm, Hà Nội)
Đình Nhật Tảo thờ Thái tể thượng tướng Trần Nguyên Trác tọa lạc tại thôn Nhật Tảo, xã Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội.
Mục lục
Lịch sử Đình Nhật Tảo
Đình Nhật Tảo được xây dựng để thờ phụng Thái tể thượng tướng Trần Nguyên Trác, con thứ hai của vua Trần Minh Tông, trong triều đại nhà Trần. Trong suốt cuộc đời công tác trong triều, ông đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Cung tĩnh Đại vương, Thái úy, Tả tướng quốc và Thái tể thượng tướng. Ông được ban cho Ấp Cảo Điền, nay là địa phận thôn Nhật Tảo, xã Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội để quản lý theo sự phân công của vua cha.
Trong quá trình lịch sử biến động của dân tộc, đình Nhật Tảo đã chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng đối với địa phương, đặc biệt là trong kháng chiến chống Pháp và giai đoạn sau đó. Nơi đây đã đóng vai trò trong việc tuyên truyền chương trình cứu quốc của Mặt trận Việt Minh và truyền bá chữ quốc ngữ.
Vào ngày 06/01/1946, đình Nhật Tảo là địa điểm đầu tiên có hòm phiếu bầu cử đại biểu Quốc hội của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ở vùng ngoại thành Hà Nội.
Vào ngày 19/12/1946, ngày toàn quốc kháng chiến, đình làng Nhật Tảo trở thành trụ sở tự vệ của thôn và là trạm chuyển thương quan trọng của Thành phố, đồng thời là nơi đóng quân của vệ quốc đoàn. Trong thời gian địa phương bị chiếm đóng và khủng bố, đình Nhật Tảo đã trở thành nơi ẩn náu an toàn cho các cán bộ. Một sự kiện đáng nhớ nhất trong lịch sử là ngày mùng một Tết năm Nhân Dần (1962), đình làng Nhật Tảo có vinh dự đón Bác Hồ về thăm, chúc Tết, thăm các gia đình thương binh, liệt sỹ có công với cách mạng, và thăm các cụ già. Bác Hồ còn chia sẻ bánh kẹo cho các cháu thiếu nhi, trong khi người đứng trên bậc tam quan đình vẫy tay thân ái chào đón đồng bào.
Kiến trúc Đình Nhật Tảo
Đình Nhật Tảo được xây dựng trên một gò đất cao gần đường quốc lộ. Hiện nay, đình vẫn còn giữ được tòa Tiền tế, một công trình kiến trúc đặc trưng với phong cách nghệ thuật của thời kỳ Lê. Tòa Tiền tế có năm gian, hai chái, được xây trên nền cao hơn mặt sân 20cm và bao quanh bởi nền bó vỉa. Kiến trúc tòa Tiền tế được trang trí rất tinh xảo với các bức chạm khắc độc đáo về rồng châu, hoa, lá, tiên bay, rồng cuốn thủy, tứ quý đạt, mang phong cách nghệ thuật thời Lê Trung Hưng vào thế kỷ XVII-XVIII.
Tòa hậu cung của đình có ba gian, được xây dựng theo kiểu tường hồi bít đốc, trang trí đơn giản hơn.
Di vật tại Đình Nhật Tảo
Đình Nhật Tảo hiện vẫn giữ được nhiều di vật quý giá mang giá trị nghệ thuật cao trong kho tàng di sản văn hóa dân tộc, bao gồm kiệu rước, ngai thờ, tượng thờ, hoành phi, câu đối và nhiều hơn nữa. Đặc biệt, bộ di vật 26 đạo sắc phong thần có niên đại trải dài từ thời Lê niên hiệu Đức Long 6 (1563), Chiêu Thống 1 (1787), Quang Trung (1792) cho đến thời Nguyễn vua Khải Định (1924), mang đến sự đa dạng về niên đại và giá trị lịch sử.
Tại đình Nhật Tảo, vẫn còn tồn tại những dấu tích của văn hóa Chăm. Đó là đôi phỗng gỗ và hai bức phù điêu mang hình hài Kinara (đầu người, thân chim). Đôi phỗng được đặt hai bên trước lối vào hậu cung, cao hơn 1m và được chế tác từ gỗ. Mỗi phỗng có 2 búi tóc trên đầu, với khuôn mặt đẹp và tỉ mỉ. Chúng có mặt vuông vức, trán cao, má bạch, cằm hơi nhô ra phía trước, lông mày nhỏ sắc, mắt to tròn, mũi lớn, miệng cười rộng vừa phải, tai to, cổ tròn, đôi tay đưa ra phía trước như cầm vật và so le trên dưới. Người dân địa phương tin rằng đôi phỗng này đã có từ khi xây đình và đại diện cho hai người hầu trung thành của Thái tể thượng tướng Trần Nguyên Trác, cũng như là thành hoàng của làng Nhật Tảo.
Ngoài ra, đình Nhật Tảo còn giữ được hai bức phù điêu mang hình hài Kinara, được đặt trên nóc gian tiền tế. Tuy nhiên, hai bức phù điêu này đã được cách điệu và có dáng dấp giống với tiên nữ trong nghệ thuật điêu khắc truyền thống của Việt Nam. Tuy hình hài của Kinara (thân chim) rõ ràng, nhưng khuôn mặt được tạo tác rất nữ tính với mắt nhỏ, lông mày sắc, môi tô son, mũi thẳng, mặt trái xoan và tai to. Thân mặc chiếc váy được tạo ra với nhiều nếp và hoa văn, trong tư thế nhảy múa với tay dang ra, uốn cong lên, xòe rộng đôi cánh ba lớp lông. Bụng của Kinara được buộc một dải lụa đỏ và chân được gập chéo về một bên. Mặc dù có một số chi tiết đã được việt hóa, tuy nhiên, bức phù điêu vẫn giữ được đặc trưng của văn hóa Chăm. Đáng tiếc, vào năm 2005, hai bức phù điêu đã được sơn lại hoàn toàn mới, khiến các đường nét ban đầu không còn rõ ràng như trước đây.
Bên cạnh những hiện vật thể hiện văn hóa Chăm, đình Nhật Tảo còn lưu giữ một quả chuông cổ có niên đại năm 948 (thế kỷ X). Minh văn trên chuông ghi rõ niên đại và nơi đúc là “Giao Chỉ huyện, Hạ Từ Liêm thôn, Càn Hòa Lục niên, Mậu Thân tuệ, tứ nguyệt, nhị thập cửu nhật”, cho thấy xuất xứ và niên đại của chuông. Bản minh văn trên chuông tái hiện một phần trong đời sống văn hóa, xã hội và chính trị của Việt Nam trong thời kỳ Tiền Ngô (Ngô Quyền). Ngày 15/01/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định công nhận quả chuông này là bảo vật quốc gia.
Các đình khác tại Bắc Từ Liêm
