Đình Tây Tựu là một công trình kiến trúc cổ kính, được xây dựng từ thời kỳ Lê. Người phụ nữ tài sắc của quê hương, bà Nguyễn Thị Tính, đã chủ trì việc xây dựng ngôi đình này. Bà trở thành cung phi thứ 8, là vợ của vua Lê Thế Tông, và đã mời dân làng tìm gỗ và thuê các thợ giỏi từ kinh đô để xây dựng đình làng.
Đình Tây Tựu được xây dựng để thờ tướng Đào Trường, con trai thứ ba của ngài Thái phó Bộ trưởng đất Hoan Châu, tên là Đào Bột. Tướng công Đào Trường nổi tiếng với tài năng võ thuật cao cường và đã được bổ nhiệm làm thổ lệnh trường, cai quản quận Nam Sơn. Theo các sử sách ghi lại, khi đó, giặc phương Bắc xâm lược nước Văn Lang. Trước tình hình xâm lược, Hùng Duệ Vương đã mời thổ lệnh Đào Trường về triều để thảo luận về kế hoạch chống giặc. Thổ lệnh đã đề xuất chiến lược “đón đường thủy để đánh”. Nhà vua đã lắng nghe và ủy thác cho Đào Trường chỉ huy quân thủy. Chỉ sau một trận đánh, quân giặc đã bị đánh tan. Vì chiến công này, Đào Trường được triều đình phong làm Thổ lệnh thống quốc Đại vương, trấn giữ kinh thành Bạch Hạc với chức vụ Quốc trưởng lệnh đô Lạc Long, là Đại tướng quân của vương quốc. Tiếp đó, Thổ lệnh Đào Trường còn chỉ huy quân đội Văn Lang để đánh tan cuộc xâm lược lần thứ hai của giặc phương Bắc và dẹp loạn ở Hồng Châu.
Trên đường trở về từ Hồng Châu sau chiến thắng, Đào Trường đã giao chỉ huy quân đội cho em trai là Thạch Khanh và ông đã theo dòng sông nhỏ tới tôn thất trang rồi định cư tại đó. Khi nghe tin ông qua đời, nhà vua rất buồn và đau lòng. Hùng Duệ Vương đã tổ chức một lễ tang trọng, và truy phong cho Đào Trường danh hiệu Thượng Đẳng Phúc Trần. Nhà vua cũng cho phép 172 làng thành lập đền thờ Bạc Hạc Tam Giang để tưởng nhớ và tôn kính Thượng Đẳng Phúc Trần.
Đình Tây Tựu được xây dựng trên một diện tích rộng gần sông Pheo. Ngôi đình này có quy mô lớn với nhiều công trình kiến trúc hài hòa. Ở phía trước là một ao hình vuông, tiếp theo là hai lầu chính ngự, bốn nhà phương đình vuông và hai dãy tả hữu mạc dẫn vào khu đình. Hai bên dãy tả hữu có thủy đình, nhà hậu, văn chỉ, từ vũ và hai xưởng thuyền. Những công trình kiến trúc này đã được thiết kế từ thời kỳ Lê Trung Hưng và mang trong mình những đặc điểm của kiến trúc cung đình.
Nhà chính ngự ngoài được xây dựng dưới dạng lớp nhà ngang ba gian, có kiểu chồng diêm tám mái và các góc đao cong lên trên. Mái của nhà được lợp ngói ta. Trên kiến trúc này, có những trang trí đẹp như hình rồng chầu mặt nguyệt, tượng nghe và hoa văn đồng tiền.
Sau nhà chính ngự ngoài, có một con đường chạy theo trục thần đạo dẫn vào nhà chính ngự bên trong. Phần kiến trúc này được xây dựng thành một phương đình hai tầng tám mái, với bốn mái ở phần trên hình tam giác và thu nhỏ ở phần nóc. Nóc mái được đắp cao hình trái dành, với các đầu đao cong và được trang trí bằng hình hoa văn thực vật.
Hai bên nhà chính ngự trong và ngoài của đình Tây Tựu có bốn ngôi nhà vuông nhỏ, mỗi ngôi được xây dựng hai tầng tám mái với các góc đao cong ngược lên.
Khu kiến trúc chính của đình được quy hoạch theo hình chữ “Đinh” và bao gồm đại đình và hậu cung. Tòa đại đình gồm năm gian và hai chái, được xây dựng theo kiểu tường hồi bít đốc và mái lợp ngói ta. Tòa hậu cung được xây dọc với bốn gian và có kết cấu đơn giản.
Ngoài ra, trong khuôn viên của đình Tây Tựu còn có văn chỉ, nơi thờ các vị tiên hiền khoa bảng. Các kiến trúc này được xếp gần nhau bên phải sân đình.
Phía đối diện, về phía bên trái và gần dòng sông Nhuệ, có một nhà thủy tọa, đó là trung tâm tổ chức của hội thi bơi Đăm. Nhà thủy tọa gồm ba gian và ăn móng sâu xuống lòng sông. Hệ thống kiến trúc bộ phận của đình Tây Tựu thể hiện quy mô và sự liên kết mật thiết của nó với truyền thống hội thi bơi Đăm.
Hội Bơi Đăm truyền thống là một trong những lễ hội đặc sắc và nổi tiếng, đã được nhắc đến trong câu ca dao: “Bơi Đăm, rước Giá, hội Thầy”, hay câu ca “Làng Đăm có hội đua thuyền. Có lò đánh vật có miền trồng hoa”. Hội Bơi Đăm diễn ra từ ngày mùng 9 đến 11 tháng Ba âm lịch.
Lễ hội này mang trong mình các hoạt động truyền thống, là một bảo tàng sống về văn hoá đặc biệt của địa phương và dân tộc, được truyền dịp qua nhiều thế kỷ. Hội Bơi Đăm hàng năm tái hiện không chỉ không gian văn hoá mà còn tái hiện chiến thuật luyện tập và tiến công bằng thuỷ quân của tướng Đào Trường thời Hùng Duệ Vương.
Lễ hội truyền thống là một hình thức sinh hoạt văn hóa, là sản phẩm tinh thần của người dân được hình thành và phát triển qua quá trình lịch sử. Kế thừa và phát huy truyền thống đạo lý dân tộc, Lễ hội làng Đăm trở thành sự kiện quan trọng của địa phương, nhằm tôn vinh hình tượng thiêng liêng và bày tỏ lòng tri ân công đức đối với vị tướng lĩnh anh hùng – Đức Thánh Bạch Hạc Tam Giang.
Đồng thời, đây cũng là dịp để những người con của quê hương và du khách xa gần đến với Tây Tựu, khám phá những nét đẹp truyền thống về đất và con người nơi đây.
Các đình khác tại Bắc Từ Liêm