Bà Chúa Kho : Sự tích và đền thờ Bà Chúa Kho Bắc Ninh

Nguyễn Hưng
19/06/2023

Bà Chúa Kho là ai? đền thờ ở đâu?văn khấn và cách vay tiền Bà Chúa Kho Bắc Ninh như thế nào sẽ được giải đáp chi tiết trong bài viết này

Mục lục

Sự tích Bà Chúa Kho

Bà Chúa Kho một người phụ nữ Việt Nam đã khéo tổ chức sản xuất, tích trữ lương thực, trông nom kho tàng quốc gia trong thời kỳ trước và sau chiến thắng Như Nguyệt, có liên quan đến sự kiện Lý Thường Kiệt lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Tống năm 1076. Vào thời đó ở làng Cổ Mễ, núi Kho, Cầu Gạo… vốn là những nơi đặt kho lương thực của quân Lý ở bờ nam chiến tuyến Như Nguyệt (Sông Cầu). Núi Kho, núi Dinh, Thị Cầu cũng vốn là một vị trí chiến lược có thể kiểm soát con đường từ Lạng Sơn qua sông Cầu về Thăng Long xưa.

Vào đời nhà Lý, Bà có công giúp triều đình trông coi kho lương thực tại Núi Kho (tỉnh Bắc Ninh) và đã “thác” trong cuộc kháng chiến chống quân Tống vào ngày 12 tháng giêng năm Đinh Tỵ (1077). Nhà vua thương tiếc phong cho Bà là Phúc Thần. Người dân nhớ thương Bà lập nên đền thờ tại kho lương thực cũ của triều đình ở Núi Kho và gọi Bà với một niềm tôn kính là: Bà Chúa Kho.

Bà Chúa Kho xuất thân từ một gia đình nghèo khó ở làng Quả Cảm gần đó. Sau khi lấy vua Lý, thấy ruộng đất ở đây bị hoang hóa, bà xin vua cho về làng chiêu dân lập ấp, khai khẩn ruộng hoang. Không ai biết tên bà, khi bà qua đời, nhân dân lập đền thờ để ghi lại công ơn bà là đã hết lòng chăm lo cho dân ấm no, trông coi các “lẫm thóc, lẫm tiền” của Nhà nước. Công lao của bà đã được triều đại phong kiến ghi nhận qua việc sắc phong đền thờ bà là “Chủ khổ linh từ” (Đền thiêng thờ bà Chúa Kho).

Đền Bà Chúa Kho

Đền Bà Chúa Kho toạ lạc trên lưng chừng ngọn núi Kho, tại khu Cổ Mễ, xã Vũ Ninh, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Đây không chỉ là khu di tích lịch sử có giá trị nằm trong quần thể di tích của khu Cổ Mễ (gồm: Đình – Chùa – Đền) mà còn là nơi hàng năm nhân dân khắp cả nước hành hương mang tính tín ngưỡng.

Ở thôn Cổ Mễ còn một ngôi đình và ngôi chùa cổ. Chùa Cổ Mễ có từ lâu đời. Ngày nay trong chùa còn ba pho tượng đá khá đẹp mang rõ phong cách điêu khắc thời Mạc. Chùa còn lại đến nay là kiến trúc thế kỷ XIX, làm theo kiểu chữ T chạm khắc công phu.

Đình Cổ Mễ kiểu chữ nhất với năm gian, hai vì. Các mảng chạm khắc gỗ thể hiện theo các đề tài long vân khánh hội, ngũ hổ tranh châu với nghệ thuật điêu luyện. Đình thờ Trương Hống, Trương Hát là những anh hùng có công giúp Triệu Quang Phục (549- 570) chống giặc Lương.

Tục Xin Lễ vay vốn Bà Chúa Kho

Từ thời phong kiến bà Chúa Kho đã được phong là Phúc Thần, thần cai quản, tiền tài, ngân khố, kho lương của quốc gia và nhân dân. Xin lễ vay vốn Bà Chúa Kho là phong tục dân gian còn lưu truyền đến ngày nay.

Với mục đích xin một năm được làm ăn tốt đẹp, lương thực sung túc, tài lộc tấn phát hơn năm cũ. Hoặc nhà có túng thiếu quá, muốn cầu được đủ đầy. Hoặc chỉ cầu an về sức khoẻ, gia đạo. Dân gian có tục đến vay vốn Bà Chúa Kho đầu năm mới. Tức làm sớ, đâng lễ đến xin tại đền thờ Bà Chúa Kho. Và trả lễ vào cuối năm khi được như ý.

Hàng năm, tuy 14 tháng Giêng là ngày chính của Lễ hội Đền Bà Chúa Kho ở Bắc Ninh, nhưng ngay từ những ngày đầu xuân năm mới, kéo dài trong cả tháng Giêng, cụ thể là từ sau khi kim đồng hồ chuyển qua thời khắc giao thừa, thì dòng người lại đổ về đây nườm nượp. Có người cầu an, cầu lộc, nhưng đa phần đến để “vay vốn” Bà Chúa Kho, mong cho một năm vốn liếng dồi dào, làm ăn phát đạt… Tâm lý “vay vốn” của người dân cũng bắt nguồn từ những huyền tích xưa, và được củng cố thêm rằng “dù trải qua kháng chiến ác liệt thì ngôi đền này vẫn trụ vững”.

Nghi thức “vay vốn” cũng rất rõ ràng, người ta ghi trong sớ là vay bao nhiêu, làm gì, và bao lâu sẽ trả. Thậm chí có người còn hứa là vay 1 trả 3, trả 10… với quan niệm đã vay thì phải trả, nên dù có làm ăn tốt hay không, người ta vẫn giữ đúng lời hứa, tức là tạ lễ cuối năm ở đền Bà Chúa Kho.

Các bản văn Bà Chúa Kho

Theo các tư liệu được tìm thấy, Tín Ngưỡng Việt đã sưu tầm được 2 bản văn Bà Chúa Kho.

Trích đoạn

Ai lên tới Bắc Ninh nhớ lại
Hỏi thăm đền Chúa ngự nơi nao
Hỏi thăm Cổ Mễ đi vào
“Linh từ Chủ Khố” anh hào chung linh

Dẫn sự tích Nữ trung anh kiệt
Kho quân lương Như Nguyệt trông coi
Thiên tinh ngân khố nhà trời,
Năm mây ngũ sắc muôn nơi tụ vào

Xem đầy đủ các bản văn Bà Chúa Kho.

Trên đây là toàn bộ những thông tin quan trọng giúp các bạn tìm hiểu đầy đủ – chi tiết về Bà Chúa Kho.

Bài viết được thực hiện bởi Tín Ngưỡng Việt dựa theo các nguồn tài liệu:

Sách Tín Ngưỡng Tam Tứ Phủ và Thờ Thánh ở Việt Nam – Biên soạn TS Bùi Hùng Thắng
Các nguồn tài liệu từ Internet

Xin trân trọng cám ơn!

Tham khảo thêm

Xem thêm thần tích Hệ Thống Nữ Thần Phối Thờ Cùng Tứ Phủ:

Sự tích Bà Chúa Kho

Đền Bà Chúa Kho

Tục Xin Lễ vay vốn Bà Chúa Kho

Các bản văn Bà Chúa Kho

Cùng chuyên mục