Quan Đệ Nhất : Tìm hiểu về Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên

Anh linh lục trí thần thông
Quyền cai tam giới uy phong phép màu
Thượng thiên xe giá lên chầu
Khâm thừa sắc chỉ công hầu ra uy

Chim Phượng 2

Sơ lược về Quan Lớn Đệ Nhất

Danh hiệu:

  • Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
  • Đệ Nhất Tôn Ông

Sắc phong: Thượng Thiên Nhất Phẩm Công Hầu

Phủ/ nơi cai quản: Thiên Phủ

Ngày khánh tiệc:

  • 10/1 Âm Lịch: Khánh tiệc đản nhật giáng sinh
  • 24/8 Âm Lịch: Khánh tiệc đản nhật

Trang phục: Màu sắc – Đỏ

Đền thờ:

  • Đền chính thờ Quan Lớn Đệ Nhất (Thái Bình)
  • Đền tĩnh Quan Lớn Đệ Nhất (Thái Bình)

Thần tích Quan Lớn Đệ Nhất

Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên, hay còn gọi là Đệ Nhất Tôn Ông, được coi là Ông Lớn cai quản Thượng Thiên. Tương truyền ông là Tôn Quan Đại Thần trên Đế Đình Thiên Cung, được sắc phong ngôi Thượng Thiên Nhất Phẩm Công Hầu, quản cai tam giới đình thần văn võ. Phong danh hiệu: Dân gian gọi là Đức Thánh Cả, là Tôn Quan Đệ Nhất. Danh hiệu vua phong Tham nghị triều chính Vương Quan. Ngài cũng trực tiếp hầu cận bên phải đền vua cha Bát Hải Động Đình, thay quyền và đại diện cõi nhân gian, thừa hành Tam giới, tâu đối tội phúc nhân danh cõi thượng thiên.

Theo dân gian Ngài là con trời được Thái hậu bà sinh ra ngày mùng mười tháng một năm Bính Dần. Sau ngài hiện hóa lên trần gian phù giúp nhân dân và các đời vua Hùng. Theo truyền tụng thì vào thời Hùng Vương thứ 6, ngài hạ phàm làm Đức Thánh Cả, là phó tướng phù giúp Đức Thánh Gióng đánh giặc Ân. Sau này ngài được phải xuống làm tướng của Phạm Vĩnh – Vua Cha Bát Hải, cụ thể như sau:

Vào thời Vua Hùng thứ 18, ngài giảng hạ làm Quan Lớn Thượng để giúp Vĩnh Công – Vua Cha Bát Hải Động Đình đánh giặc ngoại xâm. Theo như thần tích Đền Đồng Bằng thì: khi có giặc ngoại xâm, Hùng Duệ Vương đã sai sứ giả về Hoa Đào Trang để truyền chi du triệu kỳ nhân dẹp giặc. Lúc đó có một Hoàng Xà hiện ra rồi bỗng hoa thành một chàng trai lực lưỡng, tuấn tú hơn người chính là Phạm Vĩnh, hay còn gọi là Vĩnh Công, tức Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ngài nhận chỉ dụ, nhờ sử giả bảo với Vua Hùng là sẽ tuyển 10 tướng, chiêu mộ binh sĩ trong 10 ngày, rồi xuất quân đánh giặc trên cả 8 cửa biển nước Nam, hứa sau 3 ngày là giặc tan. Tương truyền ngay ngày tuyển mộ đầu tiên, Vĩnh Công đã chọn được 3 tướng là Quan Lớn Đệ Nhất, Quan Đệ Tam và Quan đệ Tứ, và sau 10 ngày thì chọn đủ được 10 tướng. Trên hai mũi tấn công chủ yếu bằng đường thuỷ của giặc phương Bắc là cửa sông Cải và cửa sông Bạch Đằng. Vĩnh Công đã cùng Quan Lớn Đệ Nhất chặn giặc ở cửa sông Cải, Quan lớn đệ Tam cùng Quân sự Nuồi và quan đệ Ngũ chặn giặc tại cửa sông Bạch Đằng, Quan Điều Thất phụ trách ứng chiến và phối hợp tác chiến cùng các cảnh quân chặn giặc đường bộ của Sơn Thánh, các vị Quan lớn khác đều được phân công đánh giặc trên 6 cửa biển khác của Nước Nam. Đúng hẹn 3 ngày, Vĩnh Công cùng tướng sĩ đánh tan giặc dữ trên cả 8 cửa biển, đất nước trở lại thanh bình.

Cũng theo một số tài liệu thì đời trước Ngài ở Vân Đình và thác ở sông Đáy, Vân Đình. Đời sau Ngài hạ sinh ở Nam Ninh nhưng sống và thác ở Thái Bình. Sau cùng Ngài lại giáng ở Nam Ninh, sống và thác tại đó. Tên hủy của Ngài là Nguyễn Hồng Liệt.

Khánh tiệc đản nhật giáng sinh của ngài vào ngày 10-1 âm lịch, còn khánh tiệc đản nhật của Ngài vào ngày 24-8 âm lịch.

con chim phượng

Hầu giá Quan Lớn Đệ Nhất

Quan Đệ Nhất ít khi về ngự đồng hơn so với Quan Lớn Đệ Tam và Quan Lớn Đệ Ngũ. Vào những dịp có đại sự như: mở phủ, tạ phủ, hầu xông đền xông điện thì Quan Lớn Đệ Nhất hay về ngự đồng. Theo quan niệm của Tín ngưỡng Tam Tứ Phủ, dân ta cho hàng đệ nhất là hàng đi tu, vì vậy theo khi ngự đồng Ngài chỉ chứng đàn phủ chứ không làm việc và hiến tửu, trừ khi mở phủ kiêm tri đôi nước.

Hau gia Quan Lon De Nhat

Khi văn thỉnh: Đệ nhất Tôn quan…, thanh đồng ra tay dấu một ngón phía bên trái sau đó tung khăn. Ngài ngự áo đỏ thêu rồng, hổ phù, nét đỏ, mạng đỏ, đai đỏ, làm lễ tẩu hương, hành lễ khai quang và chứng sở điệp trạng mã.

Thông thường khi khai đàn mở phủ, người ta phải thỉnh Quan Đệ Nhất về để pháp sư tuyên sứ điệp sau đó quan phê sở, phủ huy, công cử rồi tuyên bố khai đàn mở phủ, hoặc quan lớn ngài còn “điểm dấu thánh”, tức là lấy nén hương đã đốt, chấm một dấu nhỏ vào áo cộng đồng và khăn phủ diện của đồng tân, coi như khăn áo đã được quan lớn đánh dấu là khăn áo của con cái Tử Phủ, khăn áo đã được “điểm dấu thánh” là của riêng thanh đồng đó, không ai được dùng chung cũng như hạn chế việc thay đổi.

Cũng có khi Quan Đệ Nhất chỉ về biên sở sau đó truyền cho các quan sau mở phủ nhưng cũng có khi chính quan lớn về khai giếng mở hồ Thiên Phủ (tức mở phủ Thượng Thiên) gồm: bóc trứng, đập chĩnh, kéo cầu, …và khai quang mã đàn, hình nhân bản mệnh (hồng) và Thiên Phủ (đỏ).

con chim phượng

Chầu văn Quan Lớn Đệ Nhất

Hiện nay theo các tài liệu tìm thấy được, Tín Ngường Việt sưu tầm được 2 bản văn Quan Lớn Đệ Nhất được dùng khi hầu giá của ngài:

Bản văn Quan Lớn Đệ Nhất số 1

Bóng kim ô ánh vàng choi chói
Cõi trăng già vời vợi ngôi cao
Trời xanh vằng vặc ngôi sao
Mây tuôn năm sắc đỏ đào bốn phương

Phóng hào quang khắp hòa thiên hạ
Vầng nguyệt soi chiếu cả hư không
Bốn mùa xuân hạ thu đông
Muôn dân mới biết âm dương phép màu

Trên thượng lầu Ngọc Hoàng thái cực
Dưới bách thần chầu chực hôm mai
Ngọc Hoàng ngự cảnh thiên thai
Đền rồng cao ngất cửa đài trang nghiêm

Mới ứng điềm rồng bay phượng múa
Tứ lân vờn thất bộ sao sa
Tám nghìn tiên nữ bách hoa
Sớm khuya chầu chực vua cha Ngọc Hoàng

Trong đền vàng hương bay trầm xạ
Ngoài thành mây khói tỏa nguy nga
Mây rồng năm thức phủ che
Thánh hoàng thái hậu tức thì thụ thai

Năm Bính Dần mồng mười tháng tám
Thái hậu bà sinh giáng tôn ông
Bách quan vọng bái cửu trùng
Châu phê long bút sắc phong thái hoàng

Trên thượng giới tôn quan giáng thế
Vâng sắc trời cứu thế độ dân
Sắc vua phong Thượng đẳng linh thần
Khắp thiên hạ muôn dân đảo cầu.

Trong tám cõi cửu châu vọng bái
Quan độ cho quốc thái dân an
Khâm thừa sắc lệnh vua ban
Sổ sinh, sổ tử liệt hàng châu phê

Đủ mọi bề tài kiêm văn võ
Trong bách thần nào có nhường ai
Lược thao văn võ toàn tài
Đình thần tứ phủ nào ai dám bì

Đức dung nghi bẩm sinh tài thánh
Biến lạ thường đức tính tinh anh
Uy gia khắp hết thiên đình
Làm mưa làm gió mở thành, khai sông

Chuyển trời đất mưa tuôn chớp lói
Nổi cơn giông cây cối đổ xô
Mây tuôn gió thổi mịt mù
Muôn loài quỷ mị làm cho rụng rời

Vang tiếng sét Ông sai lôi giáng
Qúy cùng tà phách tán hồn bay
Tôn quan vạn phép ai tày
Sông Ngân cũng vượt bề dày cũng qua

Gỗ chò hoa sai quân lên lấy
Các cửa ngàn đâu đấy đều kinh
Chúa mường chúa mán thần linh
Thượng ngàn các cửa phục tình làm tôi

Mới thử chơi mưa sa bão giật
Qúy cùng tà xiêu bạt tán đi
Có phen ngự xuống đan trì
Voi vàng ngựa bạc tức thì thưởng quân

Có phen dạo non nhân nước trí
Cảnh bầu trời sơn thủy long lâu
Tôn quan giá ngự thượng chầu
Khuông phù đệ tử sở cầu tòng tâm.

Canh hoa trang

Bản văn Quan Lớn Đệ Nhất số 2

Hương một triện chín lần soi thấu
Giãi lòng trần khải tấu linh thông
Thỉnh mời Đệ Nhất tôn ông
Lai lâm chứng giám điện trung uy hùng

Anh linh lục trí thần thông
Quyền cai tam giới uy phong phép màu
Thượng thiên xe giá lên chầu
Khâm thừa sắc chỉ công hầu ra uy

Nổi cơn mưa gió tức thì
Sấm vang tám cõi mây che ngất trời
Đượm nhuần thiên hạ đôi nơi
Thừa nhàn ông mới dạo chơi các toà

Ba mươi sáu động tiên nga
Bồng Lai tiên cảnh chẳng xa chút nào
Bạn tiên dâng quả bàn đào
Rượu tiên thơ thánh thấp cao đôi tuần

Cung thương làu bậc ngũ âm
Cờ tiên đua nước bách thần nhởn nhơ
Ngọc Hoàng ngự chỉ phán ra
Bước vào bái tạ xuống qua cõi trần

Kíp đòi thổ địa long thần
Hỏi xem thiên hạ vạn dân thế nào
Sớ lên tâu nộp thiên tào
Ngọc Hoàng giá ngự ngôi cao đế đình

Dưới toà thuỷ tế long cung
Vua cha thấy mặt trong lòng yêu tin
Triều thần văn võ đôi bên
Ông tâu các việc thượng thiên lệnh hành

Xuống chầu thuỷ điện long tinh
Mười hai cửa bể cảnh thanh tú mầu
Long xà ngư biếc về chầu
Sóng xô mấy lớp nước triều mấy phen

Uy thanh trấn động kinh thiên
Phút thôi ông đã ngự lên lâm tùng
Có phen giá ngự sơn trung
Thạch bàn xe giá mây rồng tàn che

Dư muôn thú vật cầm thi
Dâng hoa tiến quả bốn bề xôn xao
Bạn tiên mừng rỡ đón chào
Cảnh nào là chẳng mĩ miều thanh tân

Xuống trần vui thú cõi trần
Thiên Đình có khách hồng trần dâng hoa
Dưới thuỷ tề long xà phục củng
Sơn lâm đều mến đức tôn vương

Trải qua thiên hạ bốn phương
Lòng trần khải tấu thắp hương khấn cầu
Tự nhiên ứng biến nhiệm mầu
Hoặc ai số hệ về đâu những là

Đệ tử hiến cúng hương hoa
Khấu đấu vọng bái ông đà độ cho
Sắm sanh gà lợn trâu bò
Đèn hương trầu quả thấu cho cõi lòng

Chí thành hữu cảm tất thông
Sở cầu tất ứng giáng lâm độ trì
Chữ rằng thánh giáng lưu ân
Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường

Đền Thờ Quan Đệ Nhất

Đền chính thờ Quan Lớn Đệ Nhất

Đền chính thờ Quan Lớn Đệ Nhất thuộc quần thể di tích lịch sử văn hóa Đền Vua Cha Bát Hải Đồng Bằng, nằm ở thôn Đồng Phúc, xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. Tương truyền từ xa xưa đây chính là thủ phủ và là bản doanh của ngài. Sau này do thiên tai, chiến tranh tàn phá mà đền cũ bị hủy hoại hoàn toàn. Đền Quan Lớn Đệ Nhất hiện nay được xây dựng lại trên chính nền đất cũ xưa kia.

Đền tĩnh Quan Lớn Đệ Nhất

Đền tĩnh Quan Lớn Đệ Nhất còn gọi là Quan Đệ Nhất Linh Từ, thuộc quần thể di tích lịch sử văn hóa Đền Vua Cha Bát Hải Đồng Bằng, ở thôn Đào Động, xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. Đây là di tích được xây từ thời Vua Hùng Duệ Vương thứ 18. Đền Quan Lớn Đệ Nhất nằm ở phía phải và cách đền Vua Cha Bát Hải khoảng 200m.

Tương truyền, Đền tĩnh Quan Lớn Đệ Nhất thì chữ “tĩnh” dùng để chỉ là nơi Quan Lớn Đệ Nhất thường xuyên lui về nghỉ ngơi sau những ngày lo toan công việc trong triều đình thời bấy giờ. Nhân dân lập đền thờ để ghi nhớ công ơn của ngài. Trái qua những năm tháng thăng trầm của lịch sử, những khắc nhiệt của thiên nhiên di tích đã bị phong hóa một thời gian dài. Những năm gần đây Đền Quan Lớn Đệ Nhất đã được trung tu xây dựng lại trên di tích nền cũ cảnh xưa. Hiện nay trong đền vẫn còn lưu lại một pho tượng cổ của Quan Lớn Đệ Nhất.

con chim phượng

Trên đây là toàn bộ những thông tin quan trọng giúp các bạn tìm hiểu đầy đủ – chi tiết về Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên

Bài viết được thực hiện bởi Tín Ngưỡng Việt dựa theo các nguồn tài liệu:

  • Sách Tín Ngưỡng Tam Tứ Phủ và Thờ Thánh ở Việt Nam – Biên soạn TS Bùi Hùng Thắng
  • Sách Tín Ngưỡng Thờ Mẫu Tứ Phủ chốn thiêng nơi cõi thực – TS Trần Quang Dũng

Xin trân trọng cám ơn!

Tìm hiểu đầy đủ về Ngũ Vị Tôn Quan trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Tứ Phủ

Canh hoa trang

Tham khảo thêm