Trình đồng mở phủ : Nghi lễ mở phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Nguyễn Hưng
26/06/2023

Mục lục

Trình đồng mở phủ là gì?

Trình đồng mở phủ còn được gọi là lễ ra đồng sau khi làm lễ thì người có đồng mới chính thức là một thanh đồng tứ phủ.

Khái niệm tân đồng, đồng thuộc, đồng bói

Trong 3 năm tính từ ngày mở phủ người đó được gọi gọi là tân đồng. Sau ba năm tân đồng làm lễ tạ đàn bốn phủ và được coi là đồng thuộc. Những người có căn số làm thầy sẽ được phong quan (thanh đồng đạo quan) và họ có thể đi mở phủ cho người khác. Những ai có khả năng xem bói, bói bằng linh cảm thì thường khi mở phủ có đàn chùa bói và cách thức mở phủ có hơi khác bình thường một chút. Người ta gọi những thanh đồng này là đồng bói, …

Nghi lễ mở phủ

Tân đồng khi làm lễ mở phủ phải chuẩn bị rất nhiều thứ trong đó rất quan trọng là phải có 1 khăn phủ diện 1 áo công đồng (áo bản mệnh) và khăn tấu hương. Khăn áo cũng rất nhiều tùy vào điều kiện họ phải sắm mỗi giá 1 bộ khăn áo. Đây là nguyên tắc chung còn nhiều khi người ta chỉ cần 5 bộ áo dài 5 màu gồm đỏ xanh trắng vàng và xanh lam hay mượn khăn áo của người khác. Nhưng đặc biệt là khăn do công đồng (do tiên thánh sang khăn sẻ áo cho) không được mượn và cũng không được cho ai mượn khăn áo đó.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu thì (lên đồng) bắc ghế hầu thánh là nghi lễ phổ biến và quan trọng.

Lễ mở phủ là buổi lễ ra đồng của một người có căn đồng số lính. Để tiến hành lễ mở phủ đệ tử phải mời về một đồng thầy (người sẽ mở phủ và dạy phép nhà thành cho tân đồng), và pháp sư cung văn, tứ trụ hầu dâng cây quỳnh cây quế (những người thay khăn thay áo lên hương cho thanh đồng)

Khoa cúng khi trình đồng mở phủ

Trong tín ngưỡng Tứ phủ có nhiều khoa cúng khác nhau như khoa cúng Phật, khoa cúng Mẫu, khoa cúng Tứ phủ trình đồng (dành cho người bắt đầu xin gia nhập tín ngưỡng Tứ phủ để đi hầu bóng), khoa Tam phủ đối kháng (cúng để xin cắt tình duyên cho người người trần khỏi cõi người âm), khoa Tam phủ thục mệnh di cung hoán số (cúng Nam tào Bắc đẩu để xin đổi số, phê cho số trường sinh), Cúng Thục án Diêm Vương, cúng trăm phù cửu đỉnh, là những đàn cúng cho người mười phần chết tám, v.v..

Người ta thường cúng khoa cúng Phật (nếu đền thờ vọng Phật), khoa cúng Mẫu, hoặc cúng chung cả hai khoa cúng trên gộp thành khoa củng Phật-Mẫu. Nội dung khoa cúng có thể chia làm ba phần. Phần đầu để khai quang đàn tràng, dâng hương Phần giữa với mục đích để thỉnh chư Phật, chư Thánh theo thứ tự từ cao xuống thấp. Phần cuối mời chư Phật, chư Thánh an tọa, thụ hưởng và cuối cùng các vị thần trở lại nơi mình ngự trị.

Lễ mở phủ về cơ bản cũng giống như một lễ hầu đồng bình thường, trong lễ mở phủ có các nghi lễ sau:

– Lễ phát tấu thỉnh ngũ phương (lễ mặn)

– Thỉnh phật tụng kinh được sư

– Khoa trình đồng tứ phủ (có lễ tam sinh thường là lợn, gà, ngan hoặc lợn gà cá (cả rán hoặc cả nướng)

– Khao sơn trang

– Khao thiên quan

– Khao hạ ban (ngũ dinh)

– Cúng chúng sinh

– Có nơi còn có khoa cúng trần triều

Sau đó đồng thầy mới vào hầu thánh và làm lễ mở phủ cho đồng mới

Đồng thầy hầu mở phủ

Trong lễ mở phủ quan thầy hầu 6 giá quan trọng nhất để mở phủ là 5 giá quan và giá Chầu Đệ Nhị. Ngoài ra còn có thể hầu giá Đức Ông Trần Triều và Chúa Nguyệt Hồ. Trong Ngũ Vị Tôn Quan thường là 4 vị quan từ Quan Đệ Nhất tới Quan Đệ Tứ mỗi quan mở một phủ tương ứng và Quan Tuần tán đàn, có nơi Quan Đệ Nhất chỉ chứng đàn Quan Đệ Nhị mở 2 phủ Quan Tam mở 2 phủ lại cũng có nơi Quan Đệ Tam và Quan Đệ Tứ mỗi vị mở 2 phủ.

Khi vào mở phủ trình đồng thì các Quan lớn nhặt quả trứng gói giấy màu theo phủ, thư hương; có thể bóc một chút giấy để hở quả trứng cho vào âu hoặc bát hoặc chậu, để rồi dùng gáo phá giấy phủ miệng chóe, lấy nước giội vào trứng, tắm vía cho tân đồng, sau đó dùng gương khai quang nhận diện vía tân đồng (trứng này sau tân đồng phải ăn hết để thu lại vía).

Tiếp nữa là nhặt ở mâm hay tráp lễ phủ: hoa, trầu cau, gạo, tiền đặt vào chậu phủ tám vía tân đồng – xòe chiếc quạt ở mâm hay tráp lễ phủ ra cuộn dải cầu lên mâm hay tráp, như vậy là đã hoàn thành mở một phủ. Cũng có đồng thầy, khi hầu Quan lớn về mở phủ, thì nhặt hết cả trứng, cả hoa, cau, gạo, tiền vào chầu phủ rồi mới dùng gáo mở phủ, giội nước lên chậu phủ, việc này cũng không ảnh hưởng nghi lễ và cứ mở phủ như vậy cho hết bốn mâm hay tráp lễ phủ, đồng thời chứng hình nhân, lốt tướng theo thứ tự vừa mở phủ.

Có những vùng miền, trong đàn mở phủ trình đồng Tứ phủ có bày thêm bốn chậu cây, Quan lớn về trồng cây đắp gốc cho tân đồng, tượng trưng bằng việc tưới nước lên cây, hoặc có thêm phần Quan lớn phê sổ bản mệnh, hoặc thêm một số hình thái khác. Nhưng nói chung, trong việc hành lễ nên đơn giản, đỡ tốn kém về kinh tế, thời gian cho tân đồng mà đồng thầy vẫn đảm bảo đầy đủ các nghi lễ Tứ phủ cần thiết.

Đồ lễ khi trình đồng mở phủ

LỄ PHÁT TẨU thỉnh năm vị sứ giả đồ lễ gồm:

1000 vàng ngũ phương(5 màu)
5 ngựa bé + 5 xiêm y + mũ thài
lễ mặn mâm phát tấu
5 trứng năm mầu
5 vở + bút (ngày xưa dùng bút lông có thêm thỏi mực tàu còn bây giờ thường dùng bút bi để tiện lợi)
5 gương +5 lược
5 khăn bông + khăn mùi xoa
5 quạt 5 màu
5 dao 5 kéo + thuốc lào
5 nước hoa + 5 bật lửa
thỉnh phật tụng kinh Dược Sư

Mâm bốn phủ có các lễ vật giống mâm phát tấu với số lượng đồ lễ là trai 7 gái 9, ngoài ra còn có cầu giấy 4 mầu và khăn 4 phủ (4 mầu), gạo muối cau tiền, mâm sơn trang đồ lễ gồm 13 (hoặc 15 phần) gồm 1 đĩa nếp cẩm, 1 quả dừa tôm cá mực của cành măng tươi, … mâm sơn trang dâng Cô Bé Thượng gồm chanh ớt gừng dứa. Mâm sơn trang dùng để chứng đàn gồm 13 quả trứng xanh và đồ lễ gần giống mâm phát tấu trên Ban Công Đồng thường được bày như sau:

– Mũ Ngọc Hoàng, Mũ Quan Nam Tòa Bắc Đẩu mũ bình thiên mầu hồng

– Mũ các quan 5 bài vị 5 màu bốn phủ (đỏ xanh vàng trắng tím) 1 bài vị bản mệnh

– Bày bốn mâm bổn phủ cùng với 4000 vàng bốn phủ tương ứng và 4 ché nước 4 phủ được bịt kín bằng giấy trang kim hoặc giấy 4 màu tương ứng với bốn phủ, 4 gáo nước (hoặc 2 gáo nếu chỉ có 2 quan về mở phủ)

– Long chu phượng mã

– Đại mã dâng các

– 1 ngựa đỏ thiên

– 1 ngựa xanh nhạc phủ

– 1 thuyền rồng trắng, tam đầu cửu vĩ

– 1 voi vàng địa phủ

– 1 ngựa tím dâng quan tuần, trên ngựa có tráp áo

– 5000 vàng năm mầu dâng các quan

– Rắn nghệ và 5 hình nhân 4 hình nhân bốn phủ 1 hình nhân hồng bản mệnh

Dâng sơn trang: 4 toà sơn trang 4 màu (xanh, đỏ, trắng, vàng), mỗi toà gồm 1 hình chúa bà ngồi trên bệ, 2 hình Chầu cầm quạt chầu vào, 12 hình cô, 1 thuyền nhỏ, 1 bè nhỏ, 1 thoi nhỏ, 1 núi giùm, 1000 vàng đại, 1000 vàng cô 12, 1 bộ hải sảo. Thường chỉ dâng tòa sơn trang màu xanh, dâng 3 tòa chúa bói cũng giống tòa sơn trang nhưng thường nhỏ hơn.

Dâng ông hoàng: 3 ngựa 3 màu trắng, tím, vàng nhỏ hơn ngựa dâng các quan lớn một chút, tráp áo và 3000 vàng 3 màu trăng tím vàng, dâng cô 5000 vàng cô 5 màu dâng 5 cô cô đôi Cô bơ, Cô Sáu, Cô Chín, Cô Bé, dâng Cậu 2 ngựa nhỏ hơn ngựa dâng Ông Hoàng màu trắng và xanh cùng vàng hoa dâng Cậu Bơ và Cậu Bé.

Có nơi dâng cả mã Trần Triều gồm ngựa tráp áo đỏ + vàng thiếc.

Xem thêm: Lễ vật tiến cúng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ