Đức Vua Cha Bát Hải, vị vua thủy phủ ở Động Đình Hồ, là cha của Thánh mẫu Xích Lân Long Nữ và nhạc phụ của Kinh Dương Vương. Ngài đã giúp vua Hùng diệt giặc và được tôn là Vĩnh Công. Trong hệ thống thần linh Tứ phủ, Đức Vua Cha là vị đứng hàng trên Tam tòa Thánh Mẫu
Truyền thừa mệnh Long Cung Bát Hải
Thái Ninh từ chính đại quang minh
Ấy nơi tụ khí chung linh
Quyền cai thống lĩnh chư dinh thoải tề
Hãy cùng Tín Ngưỡng Việt tìm hiểu hơn những thông tin quan trọng về Đức Vua Cha Thủy Phủ
Theo truyền thuyết, Vua Cha Bát Hải là con của Lạc Long Quân và Ngọc Nữ, là anh em cùng cha khác mẹ với Kinh Dương Vương. Ngài được sinh ra tại Hoa Đào Trang (nay thuộc xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình).
Tương truyền rằng, khi Hùng Duệ Vương (Hùng Vương thứ 18) trị vì đất nước, giặc ngoại xâm tràn đến, vua lo lắng vì tuổi già sức yếu, không có con trai nối dõi. Sơn Thánh (Tản Viên Sơn Thánh) đã mách vua về sự ra đời của Long Cung Hoàng Thái Tử (tức Vua Cha Bát Hải) và khuyên vua triệu ngài về giúp nước.
Vua Cha Bát Hải đã tập hợp hai em trai, mười vị tướng tài, cùng binh sĩ và đánh tan quân giặc trong ba ngày. Sau khi chiến thắng, ngài được vua Hùng phong là “Vĩnh Công Nhạc Phủ Thượng Đẳng Thần” và ban thưởng nhiều vàng bạc châu báu. Tuy nhiên, Vua Cha Bát Hải đã xin phép vua Hùng được trở về quê nhà để phụng dưỡng mẹ già, khai khẩn đất hoang, chiêu mộ dân lập ấp và tiếp tục bảo vệ bờ cõi đất nước.
Có nhiều sự tích xoay quanh cuộc đời Vua Cha Bát Hải, nổi bật là câu chuyện ngài hóa thần. Vào ngày 25 tháng 8 âm lịch năm Bính Dần, Vua Cha Bát Hải tập hợp dân làng và báo tin mình sắp phải về chầu Lạc Long Quân. Bỗng nhiên trời đất nổi cơn giông bão, khi trời quang mây tạnh, Vua Cha Bát Hải đã biến mất, chỉ còn lại xiêm y. Dân làng cho rằng ngài đã hóa thần và lập đền thờ ngay tại nơi ngài ở.
Dân gian còn có truyền thuyết rằng: “Tam kỳ linh ứng” trong hiệu của Đức Vua Bát Hải, không chỉ là ý Ngài phát tích ở ngã ba sông Vĩnh như thường nghĩ, mà còn là 3 lần Ngài hiển linh đánh giặc cứu nước Việt:
Lần 1 – Là Vĩnh công Đại Vương – Bát Hải Động Đình
Lần 2 – Linh hiển trong hình tượng Vua Ngô Quyền đánh quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng.
Lần 3 – Linh hiển hóa thân thành Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn 3 lần đánh thẳng quân Nguyên, và lần thắng oai hùng nhất là Đại thắng thủy chiến Bạch Đằng giang.
Xin trích giải một số Sắc phong của các đời Vua đất Việt phong cho Vĩnh Công – tức Đức Vua Bát Hải:
Sắc: Gia phong: Trấn Tây an Tam kỳ linh ứng Đại Vương Thượng đẳng Quốc tế
Phóng chi ban hồi dữ cấp tiền tử bách quản. Hứa Đào Động trang ngưỡng Thần hiệu, cập hồi trùng tu miếu điện, dĩ phụng chi lưu truyền hương hoả, dữ quốc tế vĩnh thời huấn công hỹ.
Dịch nghĩa
Niên hiệu Vĩnh Hựu năm thứ 2 – đời vua Lê Ý Tông – Ngày 01/ 11 âm / 1726
Sắc: Gia phong: Được tổ chức tế lễ theo Nghi thức dành cho những bậc Thần linh được tôn trọng bậc nhất quốc gia
Truyền Chỉ dụ về tận nơi, cùng số tiền được Triều đình ban cấp là 100 quan
Hẹn cho Đào Động trang tổ chức lễ đón Thần hiệu, tiến hành trùng tu miếu điện thờ phụng và lưu truyền hương hoả, để cả nước về tế lễ huân công của Thần đến mãi mãi
Hàn lâm Viện Đông các Đại học sỹ Nguyễn Binh – Phụng soạn
Bát phẩm Lại bộ – thần :
Nguyễn Hiền – Phụng sao
Sơn Nam Hạ trấn, Phụ Phượng quận, Đào Động trang
Cổ điện phụng sự: Tam Kỳ linh ửng Vĩnh Công Đại Vương Bát Hải Động Đình.
Thị thượng tôn cổ Thần hộ Quốc Tỳ dân, thập phương ngưỡng vọng
Vạn cổ chí kim thể truyền linh ứng, đa Triều tái phong mỹ tụ
Tử kim gia phongThượng đẳng Tôn Thần Hộ quốc tí dân, vạn đại linh ứng
Chuẩn phụng sự chính lệTrợ Thần tồn linh bảo ngã lê dân chi vĩnh.
Khâm thử!
Dịch nghĩa:
Năm Chương Thánh Gia Khánh thứ hai, đời Vua Lý Thánh Tông, ngày tốt, tiết xuân tháng 2 âm lịch, năm 1060
Sơn Nam Hạ trấn, Phụ Phượng quận, Đào Động trang
Cổ điện phụng sự: Tam Kỳ linh ửng Vĩnh Công Đại Vương Bát Hải Động Đình.
Là vị Thần từ đời cổ được tôn trọng bậc nhất, đã có công Hộ quốc, che chở cho dân, mà mọi miền đất Việt đều ngưỡng vọng
Từ cổ đến nay, được đời truyền tụng là linh ứng, nhiều Triều đại đã có Sắc gia phong với những lời ca ngợi đẹp đẽ
Nay ban chiếu gia phong là
Vị Thần được tôn trọng bậc nhất, đã có công hộ Quốc, che chở cho dân, vạn năm linh ứng
cho phép phụng sự, tế lễ theo chính lệ
Để Thần tiếp tục linh ứng bảo vệ cho dân ta mãi mãi.
Y lệnh!
Lạc Việt quốc, Hùng Triều đệ thập bát diệp, sắc phong thuỷ Thần phát tích Hoa Đào trang, sơn Nam Hạ trấn.
Sắc phongĐệ nhất lương thần Vĩnh Công hộ quốc tỉ dân
Hoả Thần Binh Dần niên, bát nguyệt, nhị thập ngũ nhật, sở tại Hoa Đào trang, Sơn Nam Hạ trấn, bộ Thang Truyền. Niệm đại công sinh thời hùng lược quảng đức phù Quốc an dân. Gia phong: Trấn Tây an Tam kỳ linh ủng đại vương, thượng đẳng quốc tế. Phỏng chỉ ban hồi dữ. Hứa Hoa Đào trang ngưỡng Thần hiệu, trùng tu miếu điện, dĩ cẩn phụng sự chi lưu truyền hương hoa vạn thế, đắc Thần sở tiếp linh ứng phù hộ dân Việt bất hoại.
Khâm dĩ !
Thư lại Lễ bộ Lý triều Chương thánh Gia Khánh nhị niên phụng soạn (15 tháng 8 năm 548). Tú tài Giáo học Đinh Đăng Quát cẩn sao. Cấm cung Bát Hải động Đình linh từ, chinh nguyệt, sơ thập nhật, Quỷ Dậu niên (chép lại ngày mồng 10 tháng giêng năm 1933).
Dịch nghĩa
Năm Thiên Đức thứ hai, đời Vua Lý Nam Đế,Ngày 15 tháng 8 âm năm 548
Thời vua Hùng đời thứ 18, nước Lạc Việt, đã sắc phong cho vị Thuỷ Thần phát tích tại Hoa Đào trang, Trấn Sơn Nam Hạ
Vua Hùng sắc phong là
Vị Thần có đức lớn bậc nhất là Vĩnh Công, đã có công hộ quốc, che chở cho dân ta
Vị thuỷ Thần hoá Thần ngày 25 tháng tám năm Bính Dần, tịch tại Hoa Đào trang, Sơn Nam Hạ trấn, bộ Thang Truyền. Nhớ đến đại công khi sinh thời của Vĩnh Công hùng lược quảng đức, hộ quốc an dân, Vua Hùng gia phong: Trấn Tây an Tam kỳ linh ứng Đại Vương, cho tổ chức tế lễ theo quốc lễ. Vua Hùng phỏng chỉ ban, hẹn cho Hoa Đào trang tổ chức đón rước Thần hiệu, trùng tu miếu điện, phụng sự Thần nghiêm cẩn và lưu truyền hương hoả vạn đời, để Vĩnh Công mãi linh ứng phù hộ cho dân
Sắc! Thái Bình tỉnh, Phụ Dực huyện, Vọng lỗ tổng, Đào Động xã. Phụng sự Trấn tây an nam, tam kỳ linh ứng tôn thần.
Nẫm trử linh ứng, tử kim phi thừa. Cảnh mệnh miễn niệm thần hưu, trử phong vi dực bảo Trung hưng linh phù chi thần, chuẩn kỳ phụng sự, thứ cơ thần kỳ, tương hữu bảo ngã lẽ dân.
Khâm tại!
Đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải Động Đình tọa lạc tại thôn Đồng Bằng, xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình. Đền Đồng Bằng là một bảo tàng mỹ thuật điều khắc gỗ tuyệt đẹp, một điểm du lịch hấp dẫn của vùng quê lúa Thái Bình.
Vua Cha Bát Hải được thờ cúng chủ yếu tại đền Đồng Bằng (xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình). Ngôi đền này được xem là nơi thờ tự chính của Vua Cha Bát Hải, thu hút đông đảo người dân đến tham quan và chiêm bái. Ngoài ra, ngài còn được phối thờ tại nhiều đền, phủ khác trên khắp cả nước, như Phủ Dầy, Phủ Vân Cát, v.v.
Lễ hội đền Đồng Bằng được tổ chức hàng năm từ ngày 20 đến 26 tháng 8 âm lịch, thu hút đông đảo du khách thập phương. Lễ hội bao gồm các nghi thức tế lễ truyền thống, cùng với nhiều hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc.
Việc thờ cúng Vua Cha Bát Hải thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của người dân đối với vị thần đã có công bảo vệ đất nước, mang lại cuộc sống bình yên. Tín ngưỡng thờ cúng Vua Cha Bát Hải cũng góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Đệ tử vọng bái khấu đầu
Thần tiến văn chầu cửa phủ Thái Ninh
Phủ Thái Ninh trong miền Phụ Dực
Danh tiếng đồn náo nức gần xa
Động Đình sông vắng ngã ba
Tối linh thượng đẳng trên toà uy nghi
Đôi bên ngựa phục voi quỳ
Phượng thì đua múa, hạc thì chầu lên
Trước án tiền nức mùi hương xạ
Trên đền hương khói toả vân long
Chữ rằng: “Vạn tuế thánh cung”
Quy mô lồng lộng, cửa rồng nguya nga
Dưới sông lác đác chèo qua
Buồm giương thuận gió ắt là Tiêu Tương
Cảnh lạ nhường cây chầu uốn éo
Lá dầm khê yểu điệu màu xanh
Bốn bề sơn thuỷ bao quanh
Gần xa đều đến phục tình làm tôi
Địa linh chiếm lấy một ngôi
Thiên hạ tái hồi về phục Đại Vương
Minh đường sơn thoải đại giang
Đôi bên huyền vũ cảnh càng thanh tao
Kẻ anh hào gần xa đều đến
Cầu việc gì ứng nghiệm linh thông
Có khi hoá vũ hành phong
Phép thiêng rẽ nước giao long đi về
Dưới Thuỷ Tề công đồng nghị luận
Trên Thượng Thiên mở trận mưa sa
Trần gian ai dễ biết thay
Độ cốt độ thày lại được ăn công
Thánh độ cho khắp thanh đồng
Có lòng thành kính ban công lộc nhiều
Bách quan văn vũ thần liêu
Khâm sai các bộ dập dìu đai cân
Đứng chật sân y quan lễ nhạc
Tửu tam tuần tiến bước thung dung
Tuần sơ tuần á tuần chung
Nội thông ngoại dẫn đôi lòng khoan thai
Lễ thưởng tiến cống đồ tươi
Sắc phong thượng đẳng muôn đời truyền lai
Hạ tuần tháng tám đôi hai
Trải qua xem rạng đua tài chèo bơi
Mở hò reo dưới sông lừng lẫy
Trên xướng ca đàn gẩy xênh trong
Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông
Thảnh thơi thánh vực, ruổi rong thiên đàng
Trống vang lừng chiêng vàng điểm đót
Giọt đồng hồ thánh thót ngân nga
Dưới sông lừng lẫy kêu loa
Thượng từ đò Tị hạ là bến Bông
Đôi bên sông đỏ đào rực rỡ
Nhác trông lên đã ngỡ động tiên
Cõi trần đâu dễ mấy hơn
Thơm danh nức tiếng phủ miền Thái Ninh
Trên Thiên Đình khâm thừa đế mệnh
Dưới Việt Nam quốc chính hộ dân
Thần thông biến hoá muôn phần
Bùa thiêng phép diệu xa gần sợ uy
Mấy huyền vi thiên trường địa cửu
Phù hộ cho hoà hảo bách niên
Sinh ra con phượng cháu tiên
Lưu ân giáng phúc thiên niên thọ trường.
Xem thêm các bản văn Vua cha Bát Hải hay nhất.
Vua Cha Bát Hải là một vị thần quan trọng trong tâm thức người Việt, gắn liền với những truyền thuyết hào hùng và lịch sử thờ cúng lâu đời. Tín ngưỡng thờ cúng Vua Cha Bát Hải không chỉ thể hiện lòng biết ơn của người dân đối với vị thần biển cả, mà còn góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Tham khảo thêm: