Chùa Am Cây Đề (Ba Đình – Hà Nội)

Chùa Am Cây Đề tại số 2 Lê Trực,Điện Biên, Ba Đình,Hà Nội. Chùa còn được biết đến với tên chữ là Thanh Ninh Tự, có nguồn gốc từ thời đại của vua Lý và đã được xây dựng lại vào đầu thế kỷ 18.

Lịch sử Chùa Am Cây Đề

Chùa Thanh Ninh Tự được thành lập từ năm Thiên Thành (1031) trong thời đại của vua Lý Thái Tông. Dù dấu tích ban đầu không còn tồn tại, tên chùa vẫn được lấy theo tên của một ngôi làng cổ nằm ở khu vực này. Vào năm Cảnh Hưng (1739), chùa đã được xây dựng lại bằng tranh tre nứa và lá, vì vậy người ta gọi chùa bằng tên “Chùa Cỏ”. Sau đó, nó được biết đến với tên gọi khác là chùa Am Cây Đề, bởi vào năm 1746, một viên quan có tên Trịnh đã tài trợ tiền để xây dựng một am nhỏ dưới gốc cây bồ đề trước cửa chùa.

Trước thời Lê, khu vực này được sử dụng làm nghĩa trang, và đó là lý do tại sao viên quan đã xây dựng một am để cúng các cô hồn. Người dân địa phương truyền tai nhau rằng sau khi Nguyễn Huệ đánh đuổi quân Thanh (1789), nhiều thi hài của các anh hùng nghĩa quân Tây Sơn đã được chôn cất quanh chùa. Vào năm thứ 8 của triều đại Khải Định (1923), chùa đã được tu sửa và tôn tạo lại. Trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, chùa đã bị kẻ thù tàn phá và đốt cháy. Năm 1949, sư cụ Đàm Thìn đã thực hiện việc xây dựng lại chùa và đền Ngọc Thanh để tôn vinh Đức Thánh Trần. Do đó, không còn bất kỳ dấu tích nào của nguyên bản còn tồn tại.

Kiến trúc Chùa Am Cây Đề

Chùa được xây dựng trên một khu đất cao, và trước đây, khuôn viên chùa rộng rãi và có nhiều cây cổ thụ. Tuy nhiên, một phần của khu vực đã bị lấn chiếm. Hiện nay, chùa có kiến trúc mang tính chất cuối thời Nguyễn, nhờ quá trình tu sửa lại vào năm 1949. Cổng chùa được xây dựng theo kiểu tam quan, cửa chính có bốn mái nhỏ được đắp ngói ống giả. Cửa bên hữu dẫn vào một nhà dân, trong khi cửa bên tả được bịt kín và gắn một bảng đá khắc tên chùa. Gần đó, có một lò hóa vàng.

Chùa bao gồm hai phần chính là đền Ngọc Thanh và tòa tam bảo. Đền Ngọc Thanh hướng về phía đông và nằm cách sân nhỏ một khoảng, ngay sau cổng tam quan. Tòa tam bảo hướng về phía nam và sân trước của nó cũng bị bít kín. Chỉ còn một ngôi tháp mộ nằm bên hữu của tòa tam bảo, và để tiếp cận nó, phải đi qua một cửa ngách từ điện thờ Mẫu.

Đền và chùa được cấu thành bởi một bái đường gồm 5 gian kết nối với hậu cung, cùng với 3 gian hình chuôi vồ. Cả đền và chùa đều được lợp bằng ngói ta và xây dựng theo kiểu tường hồi bít đốc. Đền có những vì được xây dựng theo kiểu kèo cầu quá giang, và tường xung quanh được xây bằng gạch. Tại tiền đường của chùa, cấu trúc kèo được xây dựng theo kiểu “thượng chồng giường giá chiêng, hạ kẻ”, được trang trí với các hoa lá, vân mây xoắn, tứ linh và tứ quý.

Hiện nay, trong chùa lưu giữ được 35 tượng tròn và 12 tượng được đặt tại đền Ngọc Thanh. Ngoài ra, còn có nhiều cổ vật khác như 3 đôi lộc bình sứ, 1 đôi chóe sứ trắng vẽ lam, 4 long ngai, 2 cửa võng, 5 hoành phi, 1 ống bút, và 1 quả chuông đồng được đúc vào năm Cảnh Thịnh thứ 6 (1797) mang tên “Thanh Ninh Tự Hồng Chung”.

Vào năm Gia Long thứ 7 (1808), sư trụ trì Thích Tịch Quang đã tiến hành công việc trùng tu, tô tượng và đúc chuông. Văn bia “Thanh Ninh Tự Bi Ký” do tiến sĩ Phạm Quý Thích soạn năm 1779 đã ghi lại rằng “Bên ngoài cửa tây của thành Thăng Long, nước ngọt và đất hoang vu, chùa Thanh Ninh được xây dựng ở đó”.

Ngày 22 tháng 7 năm 1981, chùa Thanh Ninh Tự đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Xem thêm các Chùa khác tại quận Ba Đình

• Chùa Bát Tháp (chùa Vạn Bảo)
• Chùa Châu Long
• Chùa Hòe Nhai
• Chùa Kim Mã (chùa Kim Sơn)
• Chùa Một Cột
• Chùa Ngũ Xã