Hai bản văn Cô Đôi Thượng Ngàn thường được hát khi hầu đồng cũng như trong những ngày tiệc vui nhất.
Mục lục
Cô Đôi thượng vốn là con vua Đế Thích trên thiên cung, được phong là Sơn Tinh công chúa, cô thường hầu cận ba tòa vương Mẫu trên thiên đình, ngọc điện. Khi ấy Tại phủ Nho Quan, tỉnh Ninh Bình có một vị quan lang họ Hà người Mường, ông nổi tiếng khắp vùng về nhân đức, phát tâm thiện nguyện, cứu giúp dân nghèo. Hai ông bà đã vào chạc ngũ tuần, nhưng vẫn chưa có một mụn con cho vui cửa vui nhà. Hai ông bà bèn lập đàn tế trời, cầu khẩn. Ngọc Hoàng trên thiên giới cảm cách mà nghe được những lời này mới sai cô xuống hạ giới, đầu thai làm con ông bà để thưởng cho cái đức độ, tiết tháo của ông. Mười hai tháng sau bà bẩm thụ thiên khí mà có thai, sinh ra cô. Khi cô sinh hạ có một đôi chim khách đến đậu trước cửa nhà cô mà hót mãi không thôi, như mừng đấng tiên nữ giáng sinh phàm trần. Năm cô lên bốn tuổi, gia định vị quan lang chuyển tới làm quan ở Huyện Cao Phong, châu Mai Đà, tỉnh Hưng Hóa. Ở trên vùng cao, nước sinh hoạt thiếu thốn, dưới chân núi Đầu Rồng lại có con suối nước thần, nước trong mát quanh năm, người dân ở đó thường ra suối gánh nước về dùng, cô cũng thường ra đó gánh nước về giúp đỡ ông bà.
Thời gian thấm thoát đã trôi qua, năm đó cô mười hai tuổi mà đã xinh đẹp tuyệt trần da trắng, tóc mượt, mặt tròn, lưng ong thon thả. Đức Mẫu Thượng Ngàn muốn thử lòng người trần gian, độ cho người có tâm, bèn hóa thành một bà lão đói khát, bệnh tật nằm lả ở gốc cây đa dưới chân núi Rồng. Bà nằm đó kêu rên từng tiếng khó nhọc, cầu mong sự giúp đỡ của mọi người qua lại, thế nhưng chẳng ai chịu ra tay cứu giúp bà. Đúng vừa lúc cô ra suối gánh nước thấy bà lão đáng thương, cô động lòng thương cảm bèn quỳ xuống vực bà ngồi dậy, cho bà uống nước. Bất chợt tự nhiên trời đất tối xầm, mây đen kéo tới, gió bụi cuốn lên mù mịt bà lão hiện thành Tiên Chúa Thượng Ngàn và nói với cô: “Ta là đức Diệu Tín Thiền Sư Lê Mại Đại Vương (tức Mẫu Thượng), thấy con là người ngoan ngoãn, hiền lành, đức độ. Kiếp trước con là tiên nữ trên tiên giới, nghe lệnh Ngọc Hoàng mà hạ phàm báo ân cha mẹ. Nay ta độ cho con thành tiên trở về bên hầu cận bên cạnh ta, để cứu giúp nhân gian”. Đoạn Thánh Mẫu rút cây gậy khắc đầu rồng bên mình ra trao cho cô. Cô nhận cây gậy rồi trở về nhà, bốn ngày sau thì hóa. Sau khi cô hóa về với đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn cô quyết tâm học phép cứu dân.
Cô Đôi thượng Ngàn: Danh xưng này có là vì do Cô đứng hàng thứ hai trong hệ thống thập nhị tiên nàng của Đạo Mẫu có công phù trì, hộ quốc cứu giúp muôn dân, dậy người dân tộc tiếng nói để giao lưu qua lại với nhau. Tiếng cô anh linh dạy khắp bốn phương, trải từ Đông Cuông, Tuần Quán tới phủ Nho Quan tỉnh Ninh Bình về tới huyện Cao Phong, châu Mai Đà, tỉnh Hưng Hóa (nay là tỉnh Hòa Bình) đều có đền thờ Cô.
Ngọc điện chốn kim môn
Cô ra vào ngọc điện chốn kim môn
Danh thơm ngoài cõi í i
Tiếng đồn trong íi trong cung.
Sinh thay một thú cô đôi ngàn
Bầu trời cảnh phật í i i ì i í
Phong quan bốn mùa trên bát ngát
Trăm hoa đua nở dưới cảnh bầy cầm thú đua chơi
Í i ì í a ới a a à ới a à.
Chim bay phấp phới mọi nơi
Cá theo ngược nước í i i ì i í
Lượn bơi vẫy vùng trên ngàn trùng gió rung
Xao xác đỉnh sườn non đá vách cheo leo
Kìa dòng sông thương nước chảy trong veo
Í i ì í a ới a a à ới a à.
Sông thương nước chảy trong veo
Thuyền xuôi người ngược í i i ì i í
Có tiếng hò reo vang lừng
Nhìn đá núi mây tầng cao thấp
Kìa ngàn cỏ hoa tăm tắp màu xanh
I í i ì í a ới a a à ới a à.
Cô chơi bốn mùa gió mát trăng thanh
Hoa thơm cỏ lạ í i i ì í i
Mây màu ấm êm nhìn cảnh vật rừng sim
Ao cá chứ đọt măng giang măng nứa măng tre
Các bạn tiên đủng đỉnh ra về i i ì ì i.
Bài sai đố triệu lục cung,
Nàng ân nàng ái vốn dòng sơn trang
Tính cô hay măng trúc măng giang á a a á à à a
Thiều quan sáng tỏ lưng trời
Một màu son sắc tốt tươi rườm rà
Trên ngàn xanh lắm quả nhiều hoa á a a á à à a.
Đêm đêm đêm đêm ánh đuốc lập lòe
Tai nghe tiếng hú thú rừng gọi nhau
Đuốc ai sáng tỏ đêm thâu một màu son sắc tốt tươi rườm rà
Trên ngàn xanh lắm quả nhiều hoa á a a á à à a.
Ngàn xanh lắm quả nhiều
Hoa cô đôi dạo gót vào ra sớm chiều
Chiếc gùi mây nặng trĩu lưng đeo
Á a a á à à a á a a á à à a á a a á à à a
Xe loan thánh giá hồi cung.
Thiên Thai là cảnh bồng lai
Tấu Cô Đôi Thượng đại tài hái hoa
Hầu vua hầu mẫu ba tòa
Tiếng tăm lừng lẫy chúa bà yêu thương
Về đồng đánh phấn soi gương
Lược ngà chải chuốt vành dây đội đầu
Rong chơi quán Sở tần Lầu
Xe giá lên chầu thượng đế vua cha
Đệ tử Cô vô số hằng hà
Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng
Đứng trên ngàn rừng xanh ngan ngát
Thấy cô về ngỡ Phật quan âm
Tay đàn miệng hát ca ngâm
Điểm đa điểm đót tiếng trầm nhặt khoan
Vượn trên non ru con rầu rĩ
Dưới suối ngàn chim năn nỉ véo von
Vui về thú cảnh Đông Cuông
Trên ngàn cô thượng ca ngâm chơi bời
Cảnh núi rừng sương rơi lác đác
Thú hữu tình càng ngự càng vui
Ba gian lầu mát thảnh thơi
Sớm rong đỉnh núi tối ngồi sườn non
Ca rằng tang tính tình tang
Ai ơi có biết cô ngàn tôi chăng
Bốn bề hiu quạnh vắng tanh
măng tre măng lứa mọc xanh đầy ngàn
Chắp tay bái lạy cô ngàn
Sơn lâm công chúa giáng đàn chứng đây
Trần gian hồ dễ ai hay
mời cô lai giáng đền này chứng minh
Hiệu cô là công chúa Sơn tinh
mặt tròn vành nguyệt má in phấn hồng
Da cô trắng tựa tuyết đông
tóc dà dà biếc lưng ong dịu dàng
Chân cô đưa nhởn đưa ngang
Bước nào bước ấy tiên nàng nguyệt nga
Chạnh lòng vàng đá người ta
Chau mày quân tử xót xa yêng hùng
Mỗi năm đẹp một não nùng
Dạy chim oanh hót bạn cùng văn nhân
vẻ nào vẻ chẳng thêm xuân
éo le nhiều nỗi thanh tân chơi bời
Tốt tươi miệng nở hoa cười
Đáng xinh đáng lịch đáng người thuyền quyên
nàng ân nàng ái kề bên
Cô Lan cô Huệ chúa tiên thượng ngàn
Non xanh nước biếc suối vàng
Đông Cuông cảnh ấy lại càng lâng lâng
có phen cô dạy người rừng
nói ra trăm tiếng giống chung ngôn từ
Cô theo hầu Diệu tín thiền sư
Anh linh nổi tiếng Đông Cuông Từ Sơn Lâm
Ngự sơn lâm Đông Cuông Tuần Quán
Cô Đôi ngàn vạn phép anh linh
Tiên Cô biến hóa hiện hình
Cung thỉnh các bộ sơn tinh ngự về
Chữ biển đề Đại vương Lê Mại
Phép Khuông phù quốc thái dân an
Thỉnh cô chứng giám đàn tràng
Độ cho đồng tử an khang đời đời.
Xem thêm