Đền Cửa Tây nằm ở phía Tây thành cổ Lạng Sơn, nay thuộc đường Trần Hưng Đạo, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn. Nơi đây là một trong “Tứ trấn xứ Lạng”, bốn ngôi đền thiêng trấn giữ bốn hướng của thành cổ Lạng Sơn, và cũng là nơi thờ vọng Đức Thánh Trần ở xứ Lạng. Ngôi đền không chỉ mang giá trị kiến trúc nghệ thuật độc đáo mà còn là điểm đến tâm linh, nơi giao thoa giữa tín ngưỡng thờ Mẫu và thờ Đức Thánh Trần.
Đền Cửa Tây, còn có tên chữ là Ngũ Nhạc Linh Từ, được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XVIII. Trải qua gần ba thế kỷ, ngôi đền vẫn giữ được những nét kiến trúc cổ kính, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên xung quanh.
Đền Cửa Tây gồm hai tòa nhà chính:
Trong đền hiện nay vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị như hoành phi, câu đối, hệ thống tượng thờ, chuông, và hai tấm bia công đức được tạc vào năm 1916 và 1923. Đây là những nguồn sử liệu quý giá, góp phần làm nên giá trị lịch sử, văn hóa của ngôi đền.
Đền Cửa Tây là nơi thờ vọng Mẫu Thoải – nữ thần sông nước trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Mẫu Thoải được cho là con gái út của Bát Hải Long Vương, cai quản miền sông nước, phù hộ độ trì cho mưa thuận gió hòa, người dân làm ăn yên ổn.
Bên cạnh đó, đền còn thờ Đức Thánh Trần (Trần Hưng Đạo) – vị tướng tài ba đời Trần, người có công lớn trong ba lần đánh thắng quân Nguyên Mông xâm lược. Ông được nhân dân tôn kính và suy tôn là bậc Thánh.
Hàng năm, vào ngày 20 tháng Giêng âm lịch, Đền Cửa Tây tổ chức lễ hội truyền thống. Đây là dịp để người dân địa phương và du khách thập phương đến dâng hương, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, công việc hanh thông.
Đền Cửa Tây không chỉ là di tích lịch sử văn hóa mà còn là nơi sinh hoạt tín ngưỡng quan trọng của người dân Lạng Sơn. Nơi đây hội tụ những giá trị văn hóa, tâm linh đặc sắc, là điểm đến không thể bỏ qua khi du khách ghé thăm xứ Lạng.