Thờ: Phật, vua cờ Đế Thích
Thời gian: Từ mồng 5 đến mồng 9 tháng giêng
Chính hội: Mồng 6 tháng giêng
Địa điểm: Phường phố Huế, Quận Hai Bà Trung, Hà Nội
Đặc điểm: Đánh cờ người
Trước đây, chùa Vua thuộc địa phận làng Thịnh Yên, tổng Hậu Nghiêm, huyện Thọ Xương, nay thuộc phường Phố Huế, quận Hai Bà Trưng, khu vực chợ Giời. Do tọa lạc nơi đông dân cư, nên qua một thời gian dài diện tích của chùa đã bị lấn chiếm mất hàng héc ta, hẹp đi nhiều so với trước. Năm 1992, chùa Vua được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử. Kể từ đó công cuộc trùng tu tôn tạo và bảo vệ mới được tiến hành khẩn trương và nghiêm túc.
Theo sử sách, chùa Vua được xây dựng trong khoảng những năm thuộc triều Lê sơ (1428 – 1527), thờ Đế Thích, vị vua cờ của các dân tộc Á Đông. Tương truyền có một vị hoàng tử nhà Lê đã chọn chùa Vua làm trung tâm đấu cờ tướng của kinh đô Thăng Long xưa. Sau này, dân làng Thịnh Yên có tục mở hội để kỷ niệm và tiến hành đấu cờ trong dịp hội. Hội đấu cờ thu hút nhiều danh thủ nổi tiếng ở Hà Nội và nhiều tỉnh miền Bắc.
Hội chùa mở từ mồng 5 đến mồng 9 tháng giêng. Ngoài các sinh hoạt lễ hội thông thường, đấu cờ là nội dung chính. Ngoài những giải thưởng từng kỳ, từng năm, hội còn có lệ là những danh thủ đoạt giải ba năm liền thì được khắc tên vào bia đá ở chùa. Truyền thống đấu cờ đã ăn sâu vào tâm thức của dân làng Thịnh Yên đến mức những năm chiến tranh, loạn lạc, chùa bị hư hỏng nặng, đất chùa bị lấn chiếm, hội không mở được, song dân làng vẫn không quên lệ đấu cờ. Cứ vào dịp đầu xuân, dù không mở được hội lớn, dân làng và những người yêu chuộng môn cờ tướng vẫn đến đây dâng hương, đấu cờ trong chùa để thi tài vui xuân.
Từ khi được công nhận là di tích lịch sử, khu vực chùa đã mở rộng thêm, do đó diện tích để tổ chức hội cũng thoải mái hơn. Sau khi tế lễ là mở cuộc đấu cờ tướng, cờ bỏi, cờ người và chọi gà, múa sư tử cùng các trò chơi khác. Hội chùa Vua đang dần dần lấy lại phong độ cũ của mình trên bình diện mới, phù hợp với cuộc sống hiện đại hơn.
Trong các cuộc thi đấu cờ, cờ người là đặc sắc hơn cả. Ngoài ý nghĩa trí tuệ mà các kỳ thủ phải vận dụng, nó còn có ý nghĩa nghệ thuật cao qua trang phục của những quân cờ do người đóng.
Một bàn cờ kẻ bằng vạch vôi tại sân chùa, 32 quân cờ được vẽ vào các biển gỗ có cọc cắm để người đóng làm quân cờ cầm theo. Người làm quân cờ là những cô gái xinh đẹp, trang phục theo quân cờ. Có các trang phục khác nhau của mỗi quân như tướng, sĩ, tốt… Trang phục của quân cờ càng cầu kỳ thì hội thi càng hấp dẫn. Nhất là khi những quân cờ toàn là những cô gái xinh đẹp, khiến các chàng trai chen lần vòng trong vòng ngoài, không xa rời bàn cờ được! Thế là, người thì mải xem các thế cờ, nước đi của người chơi, người lại mải mê ngắm các quân cờ!
Mỗi bên có một màu trang phục khác biệt nhau để người chơi và người xem dễ nhận ra. Các quân cờ có ghế ngồi ở từng ô hoặc đứng theo vị trí của mình. Người chơi đi lại quanh bàn cờ, ngắm nghía và tính toán vị trí các nước đi. Khi muốn đi quân nào thì quân cờ ấy sẽ di chuyển theo sự chỉ huy của họ. Cũng có khi người chơi ngồi ở một bàn cao nhìn xuống, hô to nước đi của mình rồi ban tổ chức cho người hướng dẫn quân cờ đi theo. Quân cờ nào bị đối phương ăn thì ra khỏi bàn cờ. Cứ như vậy, người đứng xem vây chung quanh vừa bình phẩm về các cô gái, vừa xem xét nước đi của các đấu thủ mà hồi hộp mong đợi. Có những chàng trai láu lỉnh còn tiến sát ngoài vòng bàn cờ nơi có “quân cờ mình thích để trêu đùa. Không khí vừa ồn ào sôi nổi, lại vừa căng thẳng, trí tuệ. Việc tổ chức thi đấu tùy theo tình hình của mỗi năm, dựa vào số lượng người đăng ký thi đấu mà phân cặp đấu. Có khi là các cặp đấu cá nhân, cũng có khi là hai làng đăng ký đấu với nhau tranh giải. Thi đấu cũng có nhiều kiểu, tùy thuộc vào ban tổ chức quyết định, dựa trên việc tham khảo ý kiến của người tham dự hay theo qui định của hội. Có thể là đấu loại, đấu vòng tròn hay thách đấu của các cá nhân. Nhưng bằng cách nào đi nữa thì cuộc đấu cờ ở hội chùa Vua vẫn luôn hấp dẫn khách dự hội.
Năm 1993, tại lễ hội này người ta đã tổ chức một cuộc rước long trọng, do hai phường Phố Huế và Lê Đại Hành tiến hành, có sự tham gia của Nhà hát Tuồng gần trung tâm triển lãm Vân Hồ. Đám rước diễu hành từ chùa Vua ra khu triển lãm nhằm tôn vinh nền thể thao nước nhà, nhất là ngành cờ tướng với vị vua cờ Đế Thích đang được thờ tại chùa.
Những năm gần đây hội chùa Vua bao giờ cũng đông vui, vì chùa đã được sửa sang tu bổ nhiều, lại nằm ở giữa chợ nên nhiều người làm ăn cũng đến để cầu lộc và xem hội.
Trên đây là toàn bộ những thông tin quan trọng giúp các bạn tìm hiểu đầy đủ – chi tiết về Lễ Hội Chùa Vua.
Bài viết được thực hiện bởi Tín Ngưỡng Việt dựa theo các nguồn tài liệu:
Xin trân trọng cám ơn!
Xem thêm các lễ hội tại Quận Hai Bà Trưng