Đền Tả Phủ, tọa lạc tại trung tâm phố chợ Kỳ Lừa, phường Hoàng Văn Thụ, thành phố Lạng Sơn, là một di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Ngôi đền không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn gắn liền với câu chuyện về vị quan tài ba, có công lớn trong việc phát triển kinh tế, thương mại của vùng đất xứ Lạng.
Đền Tả Phủ được xây dựng từ năm Chính Hòa thứ 4 (1683), thờ Tả đô đốc Hán quận công Thân Công Tài. Ông là người xã Như Thiết, huyện Yên Dũng, phủ Lạng Giang (nay là thôn Như Thiết, xã Hồng Thái, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang).
Xuất thân trong một gia đình quý tộc có truyền thống học hành và làm quan, Thân Công Tài được triều đình trọng dụng, bổ nhiệm lên Lạng Sơn làm Phó tướng, nhận chức Đô đốc Đồng tri, giúp việc trấn giữ biên thùy.
Trong những năm làm quan ở Lạng Sơn, ngoài việc chăm lo phòng thủ, giữ gìn biên cương, Thân Công Tài còn nhận thấy tiềm năng phát triển thương mại của vùng đất này. Ông đã khởi xướng việc mở mang thương trường, tạo điều kiện giao thương buôn bán với Trung Quốc.
Người dân xứ Lạng vẫn truyền tụng rằng, Thân Công Tài là người có công san đồi, bạt đất, mở mang thành 7 con đường và lập nên 7 phường cho phố chợ Kỳ Lừa. Nhờ đó, một vùng đồi gò hoang vu trở thành khu buôn bán sầm uất, thu hút thương nhân trong và ngoài nước đến kinh doanh, góp phần thúc đẩy kinh tế, văn hóa của Lạng Sơn.
Đền Tả Phủ có cửa chính quay về hướng Tây, nằm trên thế đất cao, tạo nên vẻ uy nghi, linh thiêng. Kiến trúc đền gồm 2 tòa, kết cấu theo lối chữ “Công”.
Nối liền giữa hai tòa là một khoảng sân nhỏ có tấm bia đá tạo dựng năm Quý Hợi, niên hiệu Chính Hòa thứ 4 (năm 1683). Bia có tiêu đề “Tôn sư phụ bi” (bia ghi việc tôn thờ người làm thầy, làm cha), ghi tạc công lao của Thân Công Tài với Lạng Sơn và việc mở mang thương trường buôn bán.
Hàng năm, từ ngày 22 đến ngày 27 tháng giêng, lễ hội đền Tả Phủ – Kỳ Lừa được tổ chức long trọng. [Hình ảnh: Lễ hội Đền Tả Phủ] Đây là một trong những lễ hội lớn của thành phố Lạng Sơn, thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương.
Lễ hội là dịp để người dân tưởng nhớ Hán Quận Công Thân Công Tài, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, kinh doanh buôn bán phát đạt.
Khi đến Đền Tả Phủ, du khách có thể kết hợp tham quan các địa điểm lân cận như:
Đền Tả Phủ không chỉ là một di tích lịch sử văn hóa mà còn là nơi lưu giữ những giá trị tinh thần, đạo lý tốt đẹp của dân tộc. Đến với Đền Tả Phủ, du khách sẽ có cơ hội tìm hiểu về lịch sử, văn hóa và con người xứ Lạng, đồng thời cảm nhận được không khí linh thiêng, thanh tịnh của một ngôi đền cổ.